Chúng ta đang chuẩn bị tiễn năm con Rồng 2024 để bước sang một năm mới – năm con Rắn 2025. Năm mới Ất Tỵ này, chúng ta cùng cầu mong nhiều bình an, an lành và hạnh phúc. Giống như rắn lột xác để tái sinh, con người cũng cần phải không ngừng đổi mới, vượt qua giới hạn của bản thân để trở nên tốt đẹp hơn.
Rắn là một trong số loài vật có mặt khắp nơi trên thế giới, hiện có tới trên 3.000 loại chia làm 10 hệ. Theo hóa thạch mà các nhà khảo cổ học phát hiện, thì rắn có cách đây hơn 150 triệu năm nhưng nhiều học giả tin rằng rắn đã xuất hiện trước đó từ lâu. Rắn sống ở mọi nơi, trên lục địa, trên sa mạc, dưới nước, trên núi cao, thậm chí ở độ cao trên 4.900m của dãy Himalaya người ta vẫn phát hiện thấy rắn. Loại rắn lớn nhất là Titanoboa dài tới 13m, loại rắn ngắn nhất là Leptotyphlops dài chưa đầy 10cm. Trong số hơn 3.000 loài có trên 600 loại rắn độc, trong đó có 195 loại “cực độc” đối với con người.
Có thể nói, rắn là loài vật có “duyên nợ” với con người. Với người Việt Nam, rắn xuất hiện trong câu chuyện cổ tích, truyền thuyết, sự tích và cuộc sống hàng ngày của con người. Nó có thể có hại, nhưng nó cũng là loại động vật có thể làm thức ăn, làm thuốc, dược liệu quý …
Nói một chút về năm Rắn của người Việt ta,năm 2025 theo lịch âm là năm Ất Tỵ. Trong hệ thống can chi của người Việt, Ất Tỵ tương ứng với con rắn. Sự kết hợp giữa can “Ất” thuộc hành Mộc, tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển và địa chi “Tỵ” thuộc hành Hỏa, đại diện cho sự nhiệt tình, năng động tạo nên một năm đầy năng lượng và biến động. Năm Ất Tỵ hứa hẹn sẽ mang đến nhiều cơ hội mới, nhưng cũng đòi hỏi sự linh hoạt và thích ứng cao.
Trước hết, chúng ta cùng nói về hình tượng con rắn, biểu tượng của năm Ất Tỵ. Đây là một loài vật tượng trưng cho sự khôn ngoan, linh hoạt và kiên trì. Trong văn hóa phương Đông, rắn còn là biểu tượng của sự tái sinh và sự đổi mới. Giống như rắn lột xác để tái sinh, con người cũng cần phải không ngừng đổi mới, vượt qua giới hạn của bản thân để trở nên tốt đẹp hơn. Do đó, chúng còn được xem là biểu tượng của sự sống lâu, sức khỏe dồi dào và may mắn. Những người sinh năm Ất Tỵ thường sở hữu những phẩm chất đáng quý như thông minh, nhạy bén và quyết đoán. Tuy nhiên, họ cũng có thể đôi khi tỏ ra bảo thủ và khó thay đổi. Rất khôn ngoan và kiên nhẫn rắn biết cách quan sát và chờ đợi, rất kín đáo, bình tĩnh, bảo thủ và bí ẩn. Hơn nữa, ẩn sau đôi mắt tinh ý là một bộ óc luôn phân tích, giúp cho những ai thuộc cung mệnh này có được tính tinh tế, cẩn trọng và khả năng phán đoán đúng đắn để tìm ra mấu chốt cho từng vấn đề cũng như biết giải quyết chúng ổn thỏa. Người tuổi Tỵ làm chủ con giáp ngoan cường nhất trong 12 con giáp.
Nhắc đến lĩnh vực phong thủy, linh vật rắn đại diện cho nguồn năng lượng mạnh mẽ và bí ẩn. Nó được xem là vị thần bảo hộ, mang lại sự thịnh vượng và bình an cho gia chủ. Hình ảnh rắn uốn lượn thường được sử dụng trong trang trí với niềm tin rằng nó sẽ thu hút năng lượng tích cực và xua đuổi tà ma. Trong văn hóa người Việt, rắn là hình tượng khá quen thuộc trong đời sống văn hóa hàng ngày. Hình tượng rắn được người Việt chúng ta biến thể thành trăn, chằn tinh, giao long,… Ở mỗi một hình thức thể hiện của rắn, hoặc với mỗi một biến thể, hình tượng rắn đều mang những ý nghĩa nhất định. Có thể tìm thấy điều này trong các câu truyện cổ tích, huyền thoại, phong tục tập quán, văn học nghệ thuật, mỹ thuật, tạo hình. Trong đó có những chuyện ca ngợi sự giúp đỡ của rắn đối với con người, một số truyện khác lại nói đến việc rắn hại người.
Tích rắn thần Mucalinda làm hộ pháp (che chở Đức Phật) trở thành một đề tài mỹ thuật phổ biến tại nhiều ngôi chùa Nam Tông ở Đông Nam Á.
Trong văn hóa châu Á, hình tượng linh vật rắn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, phản ánh sự phong phú trong quan niệm và tín ngưỡng của khu vực. Tại Ấn Độ, chúng được tôn sùng như một biểu tượng thiêng liêng, xuất hiện trong các tác phẩm điêu khắc và nghệ thuật tôn giáo. Người Hindu xem rắn là hiện thân của sự bất tử, trí tuệ siêu phàm và sức mạnh tâm linh. Hình ảnh các vị thần cầm rắn trên tay hay để rắn quấn ngang mình là motif phổ biến.
Đối với Trung Quốc, hình tượng rắn gắn liền với thần thoại và truyền thuyết cổ đại. Tranh vẽ thần Phục Hy đầu người đuôi rắn và thần Nữ Oa đầu người mình rắn được tìm thấy trên các vách đá, thể hiện tầm quan trọng của chúng trong văn hóa Trung Hoa cổ đại. Tại Campuchia, thần rắn Naga đóng vai trò quan trọng đối với tín ngưỡng dân gian, tượng trưng cho sự bảo vệ và phù hộ. Còn ở phương Tây, hình tượng linh vật rắn trong văn hóa cũng được đề cao. Ví dụ, thần thoại Hy Lạp, rắn xuất hiện dưới nhiều hình thái đa dạng, như sinh vật Medusa với mái tóc rắn. Hay đặc biệt hơn là biểu tượng rắn quấn quanh cây gậy Asclepius. Đây đã biểu tượng của ngành y, thể hiện cho sự chữa lành và tái sinh. Năm Ất Tỵ, hay còn gọi là năm Rắn đang đến rất gần. Chúng ta cùng cầu chúc cho công việc thuận lợi, kinh doanh phát đạt, thu hút tài lộc. Hy vọng một năm mới an khang, thành đạt, hạnh phúc hơn năm cũ.
Tác giả: Minh Nhựt/ Truyền thống và Phát triển Xuân 2025
