Nông sản Việt Nam từ lâu đã được biết đến với chất lượng cao và đa dạng về chủng loại. Tuy nhiên, để nâng tầm sản phẩm này không chỉ tại thị trường nội địa mà còn ra thế giới, xuất khẩu trở thành một giải pháp chiến lược quan trọng. Xuất khẩu không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế mà còn nâng cao vị thế của nông sản Việt trên bản đồ thương mại toàn cầu.
Những lợi ích của xuất khẩu nông sản
Đầu tiên, xuất khẩu nông sản giúp gia tăng giá trị kinh tế cho người nông dân. Khi tham gia vào thị trường quốc tế, nông sản Việt Nam có thể bán với giá cao hơn so với thị trường nội địa. Ví dụ, giá xuất khẩu gạo và cà phê, tiêu Việt Nam trong những năm gần đây đã chứng minh điều này. Cà phê Việt Nam không chỉ được tiêu thụ tại các thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu sang nhiều nước như Hoa Kỳ, EU, và Nhật Bản, mang lại nguồn thu lớn cho nông dân.
Thứ hai, xuất khẩu tạo ra việc làm cho người lao động. Ngành nông nghiệp là lĩnh vực sử dụng nhiều lao động. Khi mở rộng xuất khẩu, ngành này không chỉ tạo ra việc làm mới mà còn kích thích các ngành liên quan như chế biến, vận tải và thương mại.
Thứ ba, việc xuất khẩu giúp nâng cao chất lượng sản phẩm. Để đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế, nông sản Việt Nam cần phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, chất lượng cao và quy trình sản xuất đạt tiêu chuẩn quốc tế. Điều này đã thúc đẩy việc áp dụng công nghệ mới trong sản xuất, từ đó cải thiện năng suất và chất lượng sản phẩm. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào việc áp dụng công nghệ sinh học để sản xuất nông sản sạch và an toàn hơn.
Cuối cùng, xuất khẩu nông sản cũng giúp xây dựng thương hiệu quốc gia. Với những nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, Việt Nam có cơ hội khẳng định thương hiệu nông sản trên thị trường quốc tế. Những sản phẩm như gạo thơm, cà phê, và các loại trái cây đặc sản như xoài, thanh long đã dần tạo dựng được hình ảnh tốt trong mắt người tiêu dùng quốc tế.
Bức tranh tăng trưởng khả quan
Với thế mạnh về tự nhiên, khí hậu, thổ nhưỡng, nông sản của Việt Nam luôn nằm trong top các quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2024 giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản đạt 32,8 tỷ USD tăng 22,4% so với năm 2023. Dù là ba gam màu khác nhau nhưng Nông sản, Thực phẩm và Đồ uống của Việt Nam đã cùng vẽ nên một bức tranh kinh tế tăng trưởng vượt bậc.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2024 giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản đạt 32,8 tỷ USD tăng 22,4% so với năm 2023; giá trị xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi đạt 533,6 triệu USD, tăng 6,5%; giá trị xuất khẩu thủy sản đạt 10,07 tỷ USD, tăng 12,2%; giá trị xuất khẩu lâm sản đạt 17,28 tỷ USD, tăng 19,4%.
Châu Á tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nông, lâm, thủy sản Việt Nam với thị phần chiếm 48,2%. Các thị trường lớn tiếp theo là châu Mỹ với 23,7% và châu Âu với 11,3%. Đặc biệt, xuất khẩu nông sản sang châu Mỹ tăng 23,6%, trong khi xuất khẩu sang châu Âu tăng 30,4% so với năm 2023. Các khu vực châu Phi và châu Đại Dương có thị phần nhỏ, lần lượt là 1,8% và 1,4%, nhưng cũng ghi nhận sự tăng trưởng lần lượt là 4,4% và 13,9%. Xét thị trường theo quốc gia, Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục là hai thị trường lớn nhất của Việt Nam, với thị phần lần lượt là 21,7% và 21,6%. Các thị trường này đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là xuất khẩu sang Hoa Kỳ, với mức tăng lên đến 24,6%, và Trung Quốc tăng 11%. Nhật Bản, với thị phần 6,6%, là thị trường xuất khẩu nông sản lớn thứ ba của Việt Nam.
Những thách thức trong xuất khẩu nông sản của Việt Nam
Mặc dù xuất khẩu nông sản mang lại nhiều lợi ích, nhưng ngành này cũng đối mặt với không ít thách thức. Thứ nhất, vấn đề chất lượng sản phẩm vẫn là một rào cản lớn. Nhiều sản phẩm nông sản Việt chưa đáp ứng đủ tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và chất lượng. Do đó, các nhà xuất khẩu phải đầu tư nhiều hơn vào quy trình sản xuất và chứng nhận chất lượng.
Thứ hai, thị trường xuất khẩu nông sản rất cạnh tranh. Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất sản xuất nông sản chất lượng tốt. Nhiều nước như Thái Lan, Ấn Độ hay Brazil cũng có các sản phẩm tương đồng và thường áp dụng những chính sách hỗ trợ nông nghiệp mạnh mẽ hơn. Việc cạnh tranh về giá cả và chất lượng khiến nông sản Việt phải nỗ lực không ngừng để giữ vững thị phần.
Thứ ba, hạ tầng logistics và vận chuyển nông sản chưa được phát triển đồng bộ. Hệ thống giao thông, kho bãi và quản lý lạnh chưa đáp ứng được nhu cầu vận chuyển nông sản tới các khu vực xa xôi. Điều này không chỉ làm tăng chi phí mà còn ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng.
Cuối cùng, biến đổi khí hậu và các vấn đề về môi trường cũng là thách thức lớn đối với sản xuất nông sản. Thời tiết cực đoan có thể làm giảm năng suất cây trồng, từ đó ảnh hưởng lớn đến sản lượng xuất khẩu. Các biện pháp thích ứng và quản lý tài nguyên bền vững là đặc biệt cần thiết trong bối cảnh này.
Giải pháp cho việc nâng cao xuất khẩu nông sản Việt
Để nâng cao xuất khẩu nông sản, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Đầu tiên, tăng cường đào tạo và chuyển giao công nghệ cho nông dân. Việc cung cấp kiến thức về sản xuất an toàn và hiệu quả giúp người nông dân có thể cải thiện sản phẩm của mình. Các chính sách hỗ trợ nông dân cũng cần được xây dựng và triển khai, từ đó giúp người nông dân có đủ điều kiện để tham gia thị trường.
Thứ hai, nhà nước cần đầu tư vào hạ tầng logistics và phân phối. Việc xây dựng hệ thống giao thông và kho bãi hiện đại sẽ góp phần giảm chi phí vận chuyển và bảo quản, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng.
Cuối cùng, xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam cũng rất quan trọng. Nhà nước và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ trong việc quảng bá nông sản Việt ra thế giới. Việc tham gia các hội chợ, triển lãm và các chương trình xúc tiến thương mại quốc tế sẽ giúp nâng cao hình ảnh và thương hiệu nông sản Việt trong mắt bạn bè quốc tế.
Xuất khẩu nông sản là một hướng đi đúng đắn trong việc nâng tầm nông sản Việt Nam. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với những lợi ích lớn lao mà nó mang lại, việc thúc đẩy xuất khẩu nông sản cần được coi là một ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế. Qua đó, không chỉ nâng cao giá trị kinh tế cho người nông dân, mà còn khẳng định vị thế của nông sản Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Hợp tác và đồng hành từ chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân sẽ là chìa khóa để vượt qua những thách thức và phát triển bền vững trong tương lai.
Văn Đĩnh/ Ban Phóng viên – Chuyên đề
