Trong những năm gần đây, tình trạng lợi dụng danh nghĩa cơ sở đào tạo giáo dục để huy động vốn đầu tư trái phép đã trở thành một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam. Các tổ chức, cá nhân núp bóng dưới danh nghĩa trung tâm đào tạo, trường học hoặc các chương trình giáo dục đã sử dụng các hình thức kêu gọi vốn đầu tư không minh bạch, vi phạm quy định pháp luật, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với xã hội. Bài viết này nhằm cảnh báo về thực trạng trên, phân tích các hình thức vi phạm phổ biến, hậu quả và đề xuất giải pháp để bảo vệ người dân trước những chiêu trò lừa đảo tinh vi.
Thực trạng lợi dụng cơ sở đào tạo giáo dục để huy động vốn
Bà Phan Thị Thẩm hiện cư ngụ tại TP.Tân An, tỉnh Long An phản ánh việc con trai bà là ông K đã bị Giám đốc Công ty C ở quận Tân Bình TP.HCM dẫn dụ vào một dự án đầu tư giáo dục không có thật để huy động vốn. Theo bà Thẩm cho biết, Giám đốc Công ty C là bà V dựng lên một dự án đầu tư về giáo dục đào tạo mở trường quốc tế và cho biết dự án nhận được tài trợ từ nhà đầu tư Singapore, Ngân hàng S từ đó huy động vốn và thỏa thuận vay mượn của ông K nhiều tỷ đồng với mục đích sử dụng để thành lập trường. Tuy nhiên, từ thời điểm huy động vốn, vay mượn bà Giám đốc này không có tiến hành làm bất kỳ dự án trường học quốc tế nào và đến đầu năm 2023 bà V cắt đứt liên lạc. Theo bà Thẩm tìm hiểu từ tháng 7/2024, Công ty C đã bị Cơ quan Thuế xác định là không hoạt động tại địa chỉ đã đăng ký.
Theo Luật sư Phạm Đình Bắc – Công ty Luật TNHH Nam Bắc Sài Gòn, hiện nay, nhiều cá nhân và tổ chức đã lợi dụng lòng tin của người dân vào lĩnh vực giáo dục – một lĩnh vực vốn được coi là cao quý và đáng tin cậy – để thực hiện các hoạt động huy động vốn bất hợp pháp. Các cơ sở này thường quảng bá rầm rộ về các chương trình đào tạo chất lượng cao, liên kết quốc tế hoặc các dự án giáo dục “đột phá”, hứa hẹn mang lại lợi nhuận lớn cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, thay vì tập trung vào hoạt động đào tạo, các tổ chức này lại sử dụng số tiền huy động được để trả lãi suất cao cho nhà đầu tư cũ, tạo ra mô hình “vay mới trả cũ” – một đặc điểm điển hình của các mô hình Ponzi.
Một số hình thức huy động vốn phổ biến bao gồm:
Phát hành chứng chỉ đầu tư hoặc cổ phần trá hình: Các cơ sở đào tạo kêu gọi người dân mua “cổ phần” hoặc “gói đầu tư” vào trung tâm giáo dục với cam kết lợi nhuận cố định hàng tháng, thường từ 10-20% hoặc cao hơn. Tuy nhiên, các chứng chỉ này thường không được cấp phép bởi cơ quan quản lý nhà nước như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Hợp đồng hợp tác kinh doanh mập mờ: Một số trung tâm yêu cầu nhà đầu tư ký hợp đồng hợp tác kinh doanh, trong đó cam kết chia lợi nhuận từ hoạt động đào tạo. Tuy nhiên, các hợp đồng này thường thiếu minh bạch, không rõ ràng về quyền lợi và nghĩa vụ, dẫn đến việc nhà đầu tư mất trắng khi cơ sở phá sản hoặc bỏ trốn.
Tổ chức hội thảo, sự kiện lôi kéo đầu tư: Các tổ chức này thường tổ chức các buổi hội thảo hoành tráng, mời các “chuyên gia” hoặc người nổi tiếng để tạo uy tín, từ đó thuyết phục người dân rót tiền vào các dự án giáo dục không có thật.
Theo thống kê từ các cơ quan chức năng, trong giai đoạn 2020-2024, hàng loạt vụ việc liên quan đến huy động vốn trái phép dưới danh nghĩa giáo dục đã bị phanh phui, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho người dân. Điển hình là vụ việc một số trung tâm đào tạo ngoại ngữ tại TP.HCM và Hà Nội đã huy động hàng trăm tỷ đồng từ hàng nghìn nhà đầu tư, sau đó tuyên bố phá sản, để lại hậu quả nghiêm trọng.
Hậu quả của các hành vi vi phạm
Các hoạt động huy động vốn trái phép dưới danh nghĩa cơ sở đào tạo giáo dục không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn để lại nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng:
Thiệt hại kinh tế: Nhiều gia đình mất toàn bộ số tiền tích lũy khi đầu tư vào các dự án giáo dục trá hình. Những người tham gia thường là các cá nhân thiếu thông tin, dễ bị lôi kéo bởi lời hứa hẹn lợi nhuận cao.
Mất niềm tin vào hệ thống giáo dục: Việc lợi dụng danh nghĩa giáo dục để lừa đảo khiến người dân mất niềm tin vào các cơ sở đào tạo chân chính, ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành giáo dục.
Hệ lụy xã hội: Các vụ việc lừa đảo thường dẫn đến tranh chấp, kiện tụng kéo dài, gây bất ổn xã hội. Nhiều nạn nhân rơi vào cảnh nợ nần, khủng hoảng tâm lý, thậm chí dẫn đến các hành vi tiêu cực.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, bao gồm:
Lỗ hổng trong quản lý nhà nước: Việc cấp phép và giám sát hoạt động của các cơ sở đào tạo giáo dục còn lỏng lẻo, tạo kẽ hở cho các tổ chức lợi dụng.
Thiếu hiểu biết pháp luật của người dân: Nhiều người dân chưa nhận thức đầy đủ về các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư, dễ bị dụ dỗ bởi những lời hứa hẹn hấp dẫn.
Tâm lý chạy theo lợi nhuận cao: Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, nhiều người sẵn sàng đầu tư mạo hiểm vào các dự án không rõ ràng để tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng.
Giải pháp ngăn chặn và phòng ngừa
Để ngăn chặn và hạn chế tình trạng lợi dụng cơ sở đào tạo giáo dục để huy động vốn trái phép, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và người dân. Một số giải pháp cụ thể bao gồm:
Tăng cường quản lý và giám sát: Các cơ quan chức năng cần siết chặt việc cấp phép hoạt động cho các cơ sở đào tạo giáo dục, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Đặc biệt, cần phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các cơ quan liên quan để kiểm soát chặt chẽ các hoạt động huy động vốn.
Nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân: Chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và cơ quan truyền thông cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức về pháp luật đầu tư, giúp người dân nhận diện các dấu hiệu lừa đảo. Các buổi hội thảo, chương trình truyền hình hoặc bài viết trên báo chí cần cảnh báo về các mô hình huy động vốn trá hình.
Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm: Các cơ quan chức năng cần áp dụng các biện pháp xử phạt nghiêm khắc đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm, đồng thời công khai thông tin để răn đe. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các trường hợp lừa đảo nghiêm trọng là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của người dân.
Khuyến khích đầu tư an toàn: Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi cho các kênh đầu tư hợp pháp, minh bạch như trái phiếu, cổ phiếu hoặc các quỹ đầu tư được cấp phép, giúp người dân có thêm lựa chọn thay vì chạy theo các dự án mạo hiểm.
Việc lợi dụng cơ sở đào tạo giáo dục để huy động vốn đầu tư trái phép không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với kinh tế và xã hội. Để bảo vệ bản thân và cộng đồng, mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi đầu tư và chỉ tham gia vào các dự án có giấy phép hợp pháp. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần vào cuộc mạnh mẽ hơn để ngăn chặn và xử lý triệt để các hành vi lừa đảo núp bóng giáo dục. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước và người dân, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường đầu tư an toàn, minh bạch, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành giáo dục và đất nước.
Gia Thắng
