Trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế chung. Từ sản xuất, tiêu dùng cho đến du lịch, mọi lĩnh vực đều đang được “xanh hóa” nhằm hướng tới nền kinh tế ít phát thải, thân thiện với môi trường. Trong đó, du lịch nông nghiệp đang nổi lên như một hướng đi giàu tiềm năng, vừa khai thác lợi thế đặc thù của nông thôn, vừa mở ra cơ hội gia tăng giá trị cho ngành nông nghiệp Việt Nam trên con đường hội nhập kinh tế xanh.
Du lịch nông nghiệp – sự kết hợp tự nhiên giữa sản xuất và trải nghiệm
Nếu như trước đây du khách tìm đến nông thôn chủ yếu để tham quan cảnh quan, nghỉ dưỡng, thì nay nhu cầu đã thay đổi: họ muốn được trải nghiệm đời sống nông nghiệp thực sự. Từ việc xuống đồng gặt lúa, hái sen, thu hoạch nho, chăn cừu, cho đến chế biến ẩm thực truyền thống, tất cả đều mang lại cảm giác mới mẻ, chân thực.
Vì vậy, các mô hình farmstay, homestay, glamping hay ecolodge xuất hiện ngày càng nhiều, được coi là xu hướng kết hợp giữa nông nghiệp và du lịch trải nghiệm. Đây là hướng đi đầy hứa hẹn khi vừa gia tăng giá trị cho đất nông nghiệp, vừa tạo ra nguồn thu ổn định cho doanh nghiệp cũng như nông dân và địa phương.
Không chỉ dừng lại ở trải nghiệm ngắn hạn, du khách có thể ở lại cùng gia đình nông dân, tham gia các hoạt động sản xuất hằng ngày và tận hưởng lối sống “thuận tự nhiên”. Đây là sự khác biệt quan trọng so với du lịch truyền thống, khi nông thôn không còn là “điểm đến thoáng qua” mà trở thành nơi “sống trải nghiệm”.
Chính sự kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp và dịch vụ trải nghiệm du lịch đã tạo nên mô hình “du lịch nông nghiệp”. Đây không chỉ là một sản phẩm du lịch đơn thuần, mà còn là phương thức để nâng cao giá trị nông sản, giữ gìn văn hóa bản địa và bảo vệ môi trường sinh thái.
Động lực thúc đẩy kinh tế xanh ở nông thôn
Điểm đáng chú ý nhất là du lịch nông nghiệp không chỉ dừng lại ở việc mang lại thu nhập cho người dân. Thông qua việc kết nối chuỗi giá trị, mô hình này còn góp phần hình thành nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Về kinh tế, người nông dân không chỉ bán nông sản mà còn bán “câu chuyện sản xuất”. Đơn cử, một vườn nho, vườn táo ở Ninh Thuận (cũ) có thể bán trái tươi, rượu vang nho, mứt nho, đồng thời thu phí tham quan và trải nghiệm cho khách. Nếu kết hợp với farmstay, du khách có thể lưu trú, tổ chức team building, picnic, nhờ đó giá trị gia tăng tăng gấp nhiều lần.
Về xã hội, du lịch nông nghiệp tạo thêm việc làm tại chỗ, nhất là cho lao động trẻ và phụ nữ nông thôn. Mô hình homestay giúp nhiều hộ dân có nguồn thu nhập ổn định, đồng thời gìn giữ phong tục tập quán truyền thống.
Về môi trường, để thu hút khách, các mô hình thường áp dụng canh tác hữu cơ, hạn chế hóa chất, xử lý rác thải tuần hoàn. Một số farmstay còn sử dụng năng lượng mặt trời, vật liệu xây dựng sinh thái, hướng tới du lịch không rác thải.
Nói cách khác, du lịch nông nghiệp chính là cầu nối để người nông dân bước vào chuỗi giá trị kinh tế xanh toàn cầu, nơi sản xuất và tiêu dùng đều hướng tới bền vững.
Tại Lâm Đồng, du lịch nông nghiệp gắn với nông sản công nghệ cao như dâu tây, cà chua bi, rau thủy canh. Khách du lịch vừa tham quan quy trình trồng trọt vừa có thể hái rau, mua sản phẩm sạch tại vườn. Nhiều trang trại đã phát triển farmstay, glamping, cho phép khách ở lại trải nghiệm trọn vẹn một ngày làm nông dân Đà Lạt. Kể từ khi mô hình này đi vào hoạt động, Lâm Đồng đã thu hút hàng triệu khách, tạo việc làm ổn định cho hàng ngàn nông hộ.
Còn tại Ninh Thuận (cũ), du lịch vườn nho, vườn táo, trang trại cừu, trải nghiệm sa mạc và lễ hội nho vang đã biến vùng đất khô hạn trở thành điểm sáng du lịch đặc sắc, thu hút du khách trong và ngoài nước. Những farmstay kết hợp du lịch trải nghiệm đang mở ra hướng đi mới, đặc biệt thu hút giới trẻ và khách quốc tế yêu thích khám phá.
Vẫn còn những điểm nghẽn
Dù nhiều tiềm năng, song du lịch nông nghiệp tại nước ta vẫn đối diện không ít khó khăn. Ví như tính chuyên nghiệp còn thấp, phần lớn mô hình tự phát, dịch vụ lưu trú, hướng dẫn, truyền thông chưa đồng bộ.
Thiếu kết nối chuỗi, mô hình du lịch nông nghiệp này rất cần liên kết vùng, liên kết chuỗi, thế nhưng tại nhiều nơi, các nông hộ chỉ mới khai thác đơn lẻ, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các hộ với nhau, doanh nghiệp lữ hành và chính quyền địa phương vẫn chưa chú trọng mảng phát triển này.
Bên cạnh đó, các vấn đề về cơ sở hạ tầng từ đường xá, khu lưu trú và cả khung pháp lý chưa rõ ràng, các quy định về đất nông nghiệp kết hợp du lịch, thuế, cấp phép farmstay/homestay còn nhiều vướng mắc. Nếu không giải quyết các điểm nghẽn này, du lịch nông nghiệp khó phát triển bền vững và lâu dài.
Trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh, thì du lịch nông nghiệp hoàn toàn phù hợp với định hướng. Như vậy, du lịch nông nghiệp không chỉ đơn thuần là một “sản phẩm du lịch mới” mà còn là động lực quan trọng để hiện thực hóa nền kinh tế xanh, gắn kết mục tiêu phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống nông dân.
Với hơn 60% dân số sống ở nông thôn và lợi thế nông nghiệp phong phú, Việt Nam có đầy đủ điều kiện để trở thành điểm đến hấp dẫn của du lịch nông nghiệp trong khu vực. Việc coi loại hình này là một trụ cột trong chiến lược kinh tế xanh không chỉ giúp nâng cao giá trị nông sản, mà còn tạo ra hình ảnh mới về nông thôn Việt Nam – hiện đại, thân thiện và bền vững.
Đức Khoa/ Ban PV – Chuyên đề
