Tuy mới được UBND tỉnh công nhận và đưa vào hoạt động từ tháng 4/2023, nhưng Làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo ở xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum đã thu hút được nhiều du khách trong và ngoài nước đến để trải nghiệm. Nhiều du khách đã để lại những lời khen ngợi và mong muốn quay lại với làng. Bởi Vi Rơ Ngheo không chỉ đơn thuần là một điểm đến du lịch cộng đồng độc đáo mà còn là một minh chứng cho sự gắn kết và phát triển của cộng đồng người Xơ Đăng nơi đây.
Cách thị trấn Măng Đen- huyện Kon Plông khoảng 40km về hướng Tây Bắc, Làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo nằm tách biệt với thế giới xung quanh bởi được bao bọc xung quanh là những ngọn núi, cánh rừng trải dài còn nguyên sơ, giữa làng là ruộng lúa và những căn nhà quây quần bên mái nhà rông cao vút, trông thật đẹp như một bức tranh sơn thủy hữu tình.
Theo tiếng Xơ-đăng, Vi Rơ Ngheo có nghĩa là một vùng đất có khí hậu lạnh trong rừng sâu. Đây cũng là tên một con suối chảy qua làng. Từ xa xưa, người Xơ-đăng đến vùng đất trù phú này để sinh sống và lập làng đã lấy tên con suối này đặt tên cho làng của mình đánh dấu sự tồn tại của cộng đồng cư dân đầu tiên đến đây sinh cơ, lập nghiệp.
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử gắn bó với thiên nhiên, núi rừng, người Xơ-đăng nơi đây rất quý trọng và bảo vệ nghiêm ngặt những cánh rừng già nguyên sinh đã bao đời chở che cho dân làng. Trong đó có những đồi hoa địa lan, đỗ quyên, sim rừng tuyệt đẹp. Đây cũng là điều khiến ngôi làng nhỏ này trở nên thân thiện và khá cuốn hút du khách.
Ấn tượng đầu tiên khi bước chân vào cổng làng Vi Rơ Ngheo là những con đường làng sạch sẽ và đầy hoa. Gần như nhà nào cũng trồng phong lan, ít thì chục chậu, nhiều lên đến hàng trăm chậu. Các loại phong lan ở đây chủ yếu được người dân mang về từ những cánh rừng ở xa và được trồng trong những bọng cây đặt xung quanh nhà, hàng rào hay trước cổng. Phong lan ở đây có nhiều loại, nhưng chủ yếu là loại địa lan kiếm hồng và cọp vàng. Thời gian nở hoa kéo dài từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau.
Ngoài con đường hoa, các cổng vào từng ngôi nhà cũng được xây dựng khá đặc biệt. Tất cả 63 hộ trong làng đều dựng cổng bằng các cây gỗ mục tận dụng trên rừng. Các thanh gỗ không đều, cong, thẳng khác nhau, được người dân bản địa sáng tạo xếp chồng lên nhau thành chiếc cổng vào nhà, vừa đơn giản nhưng cũng rất độc đáo và lạ lẫm. Không chỉ cổng nhà, xung quanh các ngôi nhà, bà con dân làng còn tận dụng cây gỗ chết trên rừng mang về cưa thành từng đoạn ngắn xếp xung quanh thay thế dần cho tường rào bằng sắt, xi măng, trông ngôi nhà rất đặc biệt và ấn tượng, tạo vẻ đẹp riêng cho các ngôi nhà ở làng mà các nơi không có.
Ngoài cảnh quan đẹp, kiến trúc độc đáo, người Xơ-đăng nơi đây rất thân thiện, mến khách. Họ sống hòa mình vào thiên nhiên theo hướng thuận thiên, cần cù, chất phát, yêu thương, đùm bọc nhau. Bên cạnh chăm lo làm ăn, phát triển kinh tế, họ rất có ý thức trong bảo vệ rừng, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống để làm du lịch, phục vụ du khách gần xa. Hiện tại, làng Vi Rơ Ngheo có một đội cồng chiêng và múa xoang với 32 nghệ nhân, 1 bộ cồng chiêng truyền thống và một bộ cồng chiêng cải tiến. Các nghệ nhân vẫn tập luyện và truyền nghề cho nhau qua nhiều thế hệ.
Đến với Vi Rơ Ngheo, ngoài chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôi làng đầy hoa, với kiến trúc độc đáo, hòa mình vào nhịp cồng chiêng, múa xoang, hay thưởng thức các món ăn truyền thống đặc trưng hương vị núi rừng, du khách còn có thể khám phá những cánh rừng hoa lan, đỗ quyên, sim, mua rừng tuyệt đẹp trên các đỉnh Ngọk Ruông, Nhoong Năng, Ngọk Trăng, Văng Ê Nọ bao bọc lấy làng.
Đây là những khu rừng được người dân bảo vệ rất nghiêm ngặt, không ai được lấy phong lan hay bất cứ cây gì từ khu rừng này. Họ cứ để cây tự nhiên lớn và tự nhiên ra hoa như vậy từ bao đời nay. Ngoài ra, trong khu rừng này còn có rất nhiều những cây thông năm lá cổ thụ, tán rừng lá kim đan xen với rừng nhiệt đới cùng với những loài phong lan, địa lan, dương sỉ, tạo nên sự đa dạng, phong phú của hệ sinh thái rừng nơi đây.
Với phong cảnh đẹp, hữu tình và phong tục văn hóa đặc biệt, làng Vi Rơ Ngheo được UBND huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum đưa vào kế hoạch tiếp tục phát triển, mở rộng Làng văn hóa du lịch cộng đồng với nhiều loại hình du lịch đặc thù như du lịch sinh thái, dã ngoại, nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa bản địa… để bảo tồn, phát huy những vốn quý của đồng bào dân tộc Xơ-đăng ở đây, mở ra hướng đi mới để phát triển kinh tế xanh, tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân./.
Hữu Hưng – Quang Mẫn
